از روز یکشنبه، 24 تیر ماه که ون‌های سفید بی‌علامت همراه با ماموران انتظامی زن و مرد در خیابان‌های پرتردد و معابر اصلی و مهم شهرهای مختلف کشور مستقر شدند؛ خبر بازگشت «گشت ارشاد» در راس سوژه‌های مورد توجه رسانه‌ها و نیز شهروندان قرار گرفت. روزنامه‌ها تیترهایی زدند و هر کدام در حد توان، قلم و اقتضای خود تیترهایی را با یا بدون تصویر ون‌ها (البته ون‌های پیش از شهریور سال گذشته با نوشته و شناسنامه روی آن‌ها) بر صفحات اول خود گذاشتند و نکته جالب انتقاد برخی روزنامه‌های اصولگرا مثل فرهیختگان به این بازگشت و این شکل از برخورد بود.

همزمان چهره‌ها و شخصیت‌های سیاسی و غیر سیاسی دیگری هم موضع و نظر خود را اعلام کردند. برای مثال علی‌اصغر عنابستانی، نماینده سبزوار در مجلس گفت: «دختران جامعه ما، دختران ما هستند، هرجور زندگی کنند من جان خود را برای آنها فدا خواهم کرد. ما با همه وجود این بچه‌ها را دوست داریم.»

او این صحبت‌ها را در واکنش به انتشار ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی مطرح کرد که نشان می‌داد فردی در مواجهه با زنانی که حجاب بر سر نداشتند آنها را تهدید می‌کرد. هرچند که عنابستانی به ایلنا گفت که این ویدئو را ندیده‌ اما تاکید کرد که در قامت مسئول، اداره کننده جامعه و عضوی از جریان حکمرانی کشور هر جوری فرزندش زندگی کند، جانش را برایش فدا می‌کند. او تاکید کرد که «غیرت دینی‌مان در یک مقطع ۸ ساله نشان داده که رفتیم و برای ناموس‌مان جان خود را فدا کردیم و ۲۰۰ هزار نفر شهید دادیم.»

البته آقای عنابستانی نماینده سبزوار این را هم گفته که «بعضی وقت‌ها حس می‌شود که وقتی گفتیم (فرزندان ما هستند)، یعنی بگذاریم به حال خود که هرکاری می‌خواهد انجام دهد؛ خیر، چه کسی فرزند خود را رها می‌کند تا هر کاری دلش می‌خواهد انجام دهد؟ ما باید برای این فرزندان عزیز چارچوبی را طراحی کنیم که در این جامعه بتواند سلامت زندگی کند، فرزند هم باید این را بپذیرد که من دلسوز او هستم و در نتیجه در این چارچوب زندگی کند.»

به فیلم برخورد و تذکر به زنان و دختران اشاره شد که واکنش نماینده مجلس را در پی داشت. روزنامه اصولگرای جوان اما در واکنش به این فیلم‌های مربوط به گشت ارشاد، گفته که جعلی هستند و برای ایجاد تقابل زنان با حاکمیت توزیع شده. در توضیح این روزنامه آمده: «انتشار وسیع ویدئو‌هایی جعلی از خشونت یک زن چادری برای دستگیری زنی بدحجاب که قصد دارد او را به زور به درون یک ون منتقل کند، در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود. ویدئویی که به گونه‌ای فیلمبرداری شده که هویت ون (رنگ خودرو و نشانه‌های دیگر) مشخص نیست و حتی چهره زن چادری و زن بی‌حجاب هم به هیچ عنوان معلوم نیست. مجعول‌بودن فیلم از همین شکل و جنس فیلمبرداری مشخص است.»

اینها گشت ارشاد نیستند!

اما صحبت‌های مسئولان در این خصوص که گفته‌اند ون‌های مذکور مستقر در سطح شهرها گشت ارشاد نیستند هم قابل توجه است. روز گذشته تسنیم نوشت که «در طرح پلیس برای مقابله با پوشش نامتعارف (ون‌های) گشت ارشاد به خیابان‌ها برنمی‌گردند و هیچ خودرویی با بغل‌نویسی (گشت ارشاد) در خیابان‌ها دیده نخواهد شد ضمن اینکه تمامی ماموران پلیس شرکت کننده در این طرح به دوربین البسه مجهز خواهند بود.» اظهاراتی که به نظر، باز هم ابهام ذهنی شهروندان را رفع نمی‌کند و آن‌ها نمی‌دانند که بالاخره این ون‌های جدید فعالیت‌های گشت‌های ارشاد قدیمی را انجام می‌دهند یا نه؟

تسنیم همچنین نوشته که «اگر از این پس، فیلمی از حضور ون‌ها در خیابان یا درگیری‌‌هایی در سوار کردن افراد به این خودروها منتشر شد یا ساختگی است یا آرشیوی که با اهداف خاص منتشر شده است.»

این خبرگزاری می‌گوید جزئیات این طرح را «از فرماندهان ارشد فراجا» پیگیری کرده و گفته «گشت‌های خودرویی و پیاده پلیس که پیش از این هم مردم آنها را در خیابان دیده‌اند، در کنار تمام ماموریت‌های قبلی اگر مواردی از پوشش‌های نامتعارف را ببینند به افراد تذکر لسانی می‌دهند.»

تحلیل اغلب فرماندهان فراجا و البته کارشناسان این است که 90 درصد افراد به همان تذکر لسانی تمکین می‌کنند، فقط 10 درصد هستند که ممکن است برنامه‌ریزی شده رفتار کنند و بخواهند که با برنامه اقداماتی انجام بدهند که ماموران پلیس مانع از رفتار هنجارشکنانه آنها در راستای ایجاد نظم و امنیت روانی جامعه می‌شوند.

در ادامه توضیحات فعالیت‌های گشت‌های جدید آمده: «در اجرای این طرح مانند گذشته، به تمامی ماموران دستور داده شده تا رفتارهایشان با رعایت همه الزامات اخلاقی و انسانی باشد و کرامت‌های انسانی حتماً بیش از پیش باید رعایت شود و تیم‌هایی که برای این کار مامور شدند مجوز قضائی دارند، امکان دارد در برخی از خودروها (قاضی کشیک) همراه ماموران پلیس هم باشد؛ اینکه قاضی کشیک همراه ماموران پلیس باشد یا از قبل حکم داده باشند در سایه هماهنگی با سیستم قضائی انجام می‌شود. پلیس مجری و ضابط قضائی است و امکان صدور حکم ندارد.»

و در نهایت توضیح داده شده که «برخورد با پوشش‌های نامتعارف از سوی پلیس دستور رئیس‌جمهور، وزیر کشور و قوه قضائیه است و پلیس مجبور به اجرای این طرح در کنار تمام وظایف دیگرش است. در واقع پلیس می‌تواند نظر خود را بر نحوه اجرای این طرح اعلام کند اما تصمیم‌گیرنده نهایی نیست؛ فرماندهان پلیس معتقدند افرادی که پوشش‌های نامتعارف دارند، به هیچ عنوان دشمن نیستند و حتی تعداد بسیاری از آنها بر اساس برخی هیجان‌ها، دست به این کار زده‌اند و باید بتوانیم با گفتمان آنها را هوشیار کنیم.»

منبع:آرمان ملی